Samsun'un 19 Mayıs ilçesi, adının yazılışında sayı bulunan tek ilçe olma özelliğiyle dikkat çekiyor. Önceki adı 'Engiz' olan ilçe, 1987 yılında 103 ilçenin kurulmasına ilişkin kanunla ‘19 Mayıs’ ismini aldı.

Samsun'un 19 Mayıs ilçesi, Türkiye'de adının yazılışında sayı bulunan tek ilçe olma özelliğini taşıyor. Eski adı Engiz olan ilçe, 1987 yılında 103 ilçenin kurulmasına ilişkin kanun içerisinde yer alarak ‘19 Mayıs’ ismiyle yeni adını aldı. Adını tarihten alan 19 Mayıs, Milli Mücadele’nin başlamasında önemli rol oynadı. O dönemde adı ‘Engiz’ olan 19 Mayıs, Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkmasının da en büyük nedenlerinden biri haline geldi.

DHA’ya konuşan OMÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Kaya Tuncer Çağlayan, “Türk milleti Milli Mücadele’de birçok tehlikeye maruz kaldı. Başkenti Samsun olacak; onların deyimiyle Amisos başkentli bir Büyük Pontus Devleti projesi vardı. Bu projenin arkasında maalesef dini hizmetler yapmakla görevli olması gereken kilise var. Özellikle Samsun metropoliti Germanos Karavangelis, kentte ve çevresindeki Rumları tahrik ve teşvik ediyor. O zamanki adıyla Engiz’de biliyorsunuz ki; Nebiyan Dağı’mız var. O tarihlerde 50 civarı ayrı ayrı örgütlenmiş Pontuslu çeteler var. Bugünkü PKK’nin konuşlandığı Kandil Dağı neyse o dönemki Nebiyan Dağı da o. Buradaki Pontuslu çetelere Germanos’un koordinasyonunda silahlı mücadele emri geliyor. Samsun’un ilk Pontuslu çetelere karşı verdiği kayıplar, Engiz ilçemizde başlıyor. Özellikle Çavşır köyündeki 367 köylümüzü bir gecede baskınla katlediyorlar ve devamını da getiriyorlar. Bundan dolayıdır ki; bu olay Engiz’i Samsun ölçeğinde Milli Mücadele’nin silahlı savunma ve maruz kalınan kötü olayların başladığı yer olması açısından 19 Mayıs ismini hak ettiğini söylememiz lazım” dedi.

‘ATATÜRK’ÜN SAMSUN’A GELMESİNİ TETİKLEYEN İLÇE’

Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a gelmesini tetikleyen süreci başlatan yer olduğunu söyleyen Çağlayan, “Buradaki olaylar üzerine İngilizlerin kendilerine Samsun Amasya metropoliti Germanos’un gönderdiği raporlar, İngiliz temsilcilerine verilen bilgiler doğrultusunda Samsun ve çevresindeki gayrimüslim ahalinin, müslüman çetelerce katledildiği yalan ihbarları üzerine buraya bir Osmanlı hükümetine nota vererek tedbir alınması, alınmazsa İngilizlerin burayı işgal edeceği tehdidinde bulunuyor. Bu tehdit üzerine Atatürk’ün 9’uncu Ordu Müfettişliği’nin başına getirilip, Samsun’a çıkması sağlanıyor. Demek istediğim şu; birincisi olayların burada başlaması, ikincisi Mustafa Kemal Paşa’nın Milli Mücadele’yi başlatması için Samsun’a gelmesini tetiklemesinden dolayı. Engiz ilçemiz ve burada yaşayan kahraman insanlarımız, 19 Mayıs ismini hak ediyorlar” ifadelerini kullandı.

‘İLK KAHRAMANLARIN YAŞADIĞI YER’

Dağköylü Fatma Çavuş’a da parantez açılması gerektiğini belirten Çağlayan, “Erkeklerin büyük bir kısmı 1’inci Dünya Savaşı’nda cephelere çağrılmıştı. Köylerde genellikle yaşlı ve çocuklar kalmıştı. Fatma Çavuş, durumdan vazife çıkarıp cesur yüreğiyle, Türk kadınının taşımış olduğu mertlikle hareket ederek, hem köyündeki hem de civar köylerdeki erkeklere adeta cesaret verip komuta ediyor. Fatma Çavuş’un bu duruşundan etkilenen bölgedeki Engizliler, Nebiyan’ın köyünde yaşayanlar Kuvayı Milliye’nin ilk örnekleri olarak yer alıyorlar. 19 Mayıs ismi 1987 senesinde ilçemize verilmiştir. 1961’e kadar Engiz, sonra isim Ballıca’ya dönüştürülmüştür. 103 ilçenin kurulmasına ilişkin kanun içerisinde yer alarak buraya 19 Mayıs ismi verilmiştir. Samsun’un ilk kahramanlarının yaşadığı yerdir, buranın halkı" dedi.

‘KANUN TEKLİFİ ÖYLE GELMİŞTİ’

1987 yılında 103 ilçenin kurulmasına yönelik kanuna ilişkin konuşan o dönemin İlçe Belediye Başkanı Yılmaz Erel ise "Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden yazılış sayıyla geldi. Kanun teklifi o şekilde verilmişti. Ben o dönemde değişmesi için bu konuyla alakalı milletvekillerimize teklif yaptırmıştım ama bakanlık geri çekmişti" diye konuştu.