Ceyhun KALENDER

BİZİM SİYASETİMİZ:YEŞİL ALTIN

  • 0
  • 0
  • 1504

Çocukluğumda duymuştum bir büyüğümüzden: “Çay Rizelinin namusudur.” diye. O gün pek bir anlam verememiştim. Daha sonraki yıllarda çay konu olduğunda hep bu söz aklıma gelirdi.

Bunu daha iyi anlamak için çay üretiminden önce Rize’deki ekonomik ve sosyal hayatı biraz olsun bilmek gerekir.

Şu anda 70 yaşın üzerindekiler iyi bilir. II. Dünya Savaşı yılları, öncesi ve sonrası… Tarım alanları az. Yetiştirilebilecek ürün çeşidi de sınırlı. Mısır, fasulye, patates…vs. Hayvancılık yapılıyor ama ekmek yok…En temel gıda maddesi mısır. O da yeterli değil. İnsanlar kadın, çocuk, yaşlı demeden dağlarda işledikleri keresteleri sırtlarında önce köylere, sonra da Rize’ye götürüp, karşılığında bir avuç mısır alarak evlerine dönüyorlar. Geniş aile… Evlerde nüfus fazla… Ertesi gün yine aynı meşakkat..Kısacası açlık kol geziyor. Rizeli perişan…

Bu arada Rize`de yaygın olan, “Menderes geldi milletin karnı doydu” anlayışı, II.Dünya Savaşı sonrası, 1947 yılında önerilen ve 1948-1951 yılları arasında yürürlüğe konan ABD kaynaklı Marshall ekonomik yardım paketinden başka bir şey değildir. Tabii ki bunun faturasını daha sonra ekonomik ve siyasi olarak fazlasıyla ödettiler.

Konumuza dönecek olursak, ülkemizde, belki de bütün dünyada, bir ürünün insanların kaderini bu denli değiştirdiği pek görülmemiştir. Çay üretimine bağlı olarak, Doğu Karadeniz Bölgesi’ne yılda yaklaşık 1 milyar dolar para girmektedir. Bunun da yaklaşık 700 bin doları Rize’deki ekonomiye can vermektedir.

Çayın ülkemizdeki tarihine ve önemine de bakacak olursak; Rize’de ilk olarak yeni yeni üretilmeye başlanan yaş çay yaprağı Zihni Derin atölyelerinde işlendi. Giderek yaş çay üretiminin artması nedeniyle çay fabrikası kurma zorunluluğu ortaya çıktı. İlk çay fabrikasının temeli 21 Haziran 1946 tarihinde atılarak, 60 ton/gün kapasiteli olarak 1947 yılında Rize’nin Fener mevkiinde işletmeye açıldı.

Çay, dünyada sudan sonra en fazla içilen ve içme alışkanlığı gittikçe artan bir gıda ve içecek maddesidir. Özellikle de dünya üzerinde yetiştiği alanların sınırlı olması bakımından, Rize için ayrı bir önemi vardır ve ülkemiz için stratejik üründür.


Dünyanın tek natürel çayı olarak, hiçbir kimyasal katkının olmadığı, herhangi bir ilaçlamanın yapılmadığı çay, Rize’de üretilmektedir.

Ancak zaman, içerisinde çayla ilgili çıkarılan kanunlar her ne kadar çayı ve üreticiyi korumaya yönelik olsa da, çay giderek ekonomik değerini kaybetmiş, insanlar artık çaydan geçinemez duruma gelmişlerdir.

Bunu durumu daha iyi açıklayabilmek için, geçmişten günümüze doğru yaş çay fiyatlarına bir bakmak gerekir. Çayın önemini vurgulamak için de bu kıyaslamayı altınla yapalım:

Bir Reşat Altınının 9 lira olduğu 1938 senesine kadar, yaş çayın kilo fiyatı 60 kuruş olarak tespit edildi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 150 kuruş, 1949 da ortalama olarak 180 kuruş, 1954’te 200, 1957’de 250, 1959’dan itibaren 300 kuruş olarak belirlendi.

Üretici 1940’ta 25 kg yaş çayla bir Reşat Altını alırken, 2005’te aynı altını alabilmek için 267 kg yaş çay vermek durumuna düşmüştür. Günümüz de ise durum çok daha vahimdir. Bir Reşat Altını için yaklaşık 600 kg “yeşil altına” ihtiyaç vardır.

Çay ve üretici için asıl karamsar günler, Çaykur’un tekel olma özelliğine 1984’te son verilerek, çayda “ serbest  piyasa” dönemine geçilmesiyle başlar. Başlangıçta,serbest piyasanın rekabeti artıracağı ve buna bağlı olarak da çayın değerinin artacağı düşünülürken, tam tersi, üretici, özel sektörün oyuncağı haline gelmiştir. Vatandaş, Çoluğuyla çocuğuyla,bin bir zahmetle toplayıp, fabrikanın kapısına kadar götürdüğü çayının bedelini, 3-5 yıl sonra alabilmiş ve ya hiç alamamıştır.

Özel sektörün üreticiye karşı olan fırsatçı tavrı, bugün daha acımasız noktalara gelmiştir. Kampanyanın açılmasıyla birlikte kg başına 1 TL’ye kadar fiyat veren özel sektör, Çaykur’daki kotaların dolmasıyla bu fiyatı 80-70 en son da 60 kuruşa kadar düşürmektedir. Yani ton başına üreticinin yaklaşık 600 TL’si özel sektörün cebine girmektedir.

Bu süreçte devletin bu durumu düzenleyici tedbirler almaması ve ya almak istememesi, üreticinin de örgütlenerek dayanışma içinde olamaması, özel sektörün bu piyasada daha çok at koşturacağı anlamına gelmektedir.

Özet olarak, günümüzde 774 bin dekar alan üzerinde, 204 bin üretici aile ile beraber yaklaşık 1 milyon insan çay tarımı yapıyor ve bu işten ekmek yiyor. Bütün olumsuzluklara rağmen, Rize ekonomisini ayakta tutan çaydır. Ancak çay, Rizelinin gündeminde çok alt sıralardadır. Emeklisiyle, işçisiyle, çiftçisiyle, esnafıyla Rize’de yaşayan herkes çaya bağımlıdır ve çayın kıymetini bilmelidir. Bunun için, “çay Rizelinin namusudur ve sahip çıkılmalıdır.”

 

Yorum Yap

Yazarın Diğer Yazıları

SİVİL TOPLUM

  • 0
  • 0
  • 4374

DERE NEREDE?

  • 0
  • 0
  • 4525

ENGELLİ VATANDAŞLARIMIZI ANLAMAKLA YÜKÜMLÜYÜZ

  • 0
  • 0
  • 4661

ÇAY DEYİP GEÇMEYİN!

  • 0
  • 0
  • 1963

KÜRESEL ISINMA NEDİR?

  • 0
  • 0
  • 2915

İNSANLIĞIN KORKULU RÜYASI SALGIN HASTALIKLAR

  • 0
  • 0
  • 5274

BU KİBİR, BU İNAT, BU HASET NEDEN?

  • 0
  • 0
  • 3654

SATMAKLA DA BİTMEZ Kİ!

  • 0
  • 0
  • 1878

TURAN NEDİR?

  • 0
  • 0
  • 2599

ANLAMLI SORULARA ANLAMLI CEVAPLAR

  • 0
  • 0
  • 2852

TÖRE

  • 0
  • 0
  • 2148

HAYDİ BİR KIYAMET KOPARALIM!

  • 0
  • 0
  • 2797

KIRMIZI IŞIK

  • 0
  • 0
  • 2597

NASIL BİR SENDİKA?

  • 0
  • 0
  • 8709

ETİ SENİN KEMİĞİ BENİM

  • 0
  • 0
  • 1968

HEM PERHİZ HEM DE LAHANA TURŞUSU

  • 0
  • 0
  • 1690

BU NE PERHİZ BU NE LAHANA TURŞUSU!

  • 0
  • 0
  • 1775

EĞİTİMİN RUHU

  • 0
  • 0
  • 1775

ÇAY,ZİHNİ DERİN VE ATATÜRK

  • 0
  • 0
  • 7617

BU ADAM BENİM DEDEM

VE BU VATAN İÇİN CANLARINI VEREN DEDELERİMİZ…

  • 0
  • 0
  • 4991

RAMAZAN-I ŞERİF AŞKINA

  • 0
  • 0
  • 3259

BABALAR GÜNÜ ANISINA:ÜÇ KALENDER İNSAN

  • 0
  • 0
  • 2323

YENİLERİ GELSİN!

  • 0
  • 0
  • 2778

İNSAN HAYATI VE DEVLETİN ÇEVRECİLİĞİ

  • 0
  • 0
  • 1760

BATI FAŞİZMİ VE TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ

  • 0
  • 0
  • 1907

ÜSLUP MESELEZİ

  • 0
  • 0
  • 2071

SENDİKA NE İŞE YARAR

  • 0
  • 0
  • 2844

DEVLET BABA

  • 0
  • 0
  • 2053

KİM KAZANDI?

  • 0
  • 0
  • 1893

BİZİM SİYASETİMİZ:YEŞİL ALTIN

  • 0
  • 0
  • 1504

BİZİM KÖYÜN DELİLERİ

  • 0
  • 0
  • 2247

BIRAK CAHİL KALSIN

  • 0
  • 0
  • 2033

SU! ŞAKAYA GELMEZ!

  • 0
  • 0
  • 1953

BENİM KİM OLDUĞUMU BİLİYOR MUSUN?

  • 0
  • 0
  • 2312

EĞİTİM ŞART DA...

  • 0
  • 0
  • 3118