Fatih Sultan KAR

Bir kentin ardında kalan! Rize'nin meşhur 'Kara Valisi' Mehmet Hurşıt Akkaya!

  • 0
  • 0
  • 469

“Rize’ye vardı Vali / Üstelik Kara Vali
Tayini çıktı gitti / Nefes aldı ahali...”

Rize tarihinde ardından en çok söz ettiren vali hiç şüphesiz Lazistan Sancağının son Mutasarrıfı ve Rize İlinin ilk Valisi, ‘Kara Vali' lakaplı Mehmet Hurşit Akkaya’dır.

MEMLEKETİN HER YANINDA GÖREV YAPTI
Mehmet Hurşit Akkaya, 1881 yılında Van’da doğmuştur. Babasının adı Reşat, annesinin adı Refika'dır. İdadî eğitiminin ardından Kaymakamlık sınavını kazanarak Van Vilâyeti İdare Meclisi'nde ikinci kâtip olarak memuriyet hayatına başladı. Daha sonra Hoşap kazası Tahrir Emlâk Kitabetinde ve Muradiye Nüfus Müdürlüğü'nde çalıştı. 1912 yılında Reşadiye nahiyesine müdür oldu. 1916 yılında Cerablus ve Nizip nahiye müdürlükleri, 1916-17 yılları arasında Harran, 1917 yılında Suruç ve Birecik ile 1917-20 yılları arasında tekrar Harran kaymakam vekilliklerinde bulundu. 1920 yılında Beypazarı kaymakamlığına önce vekâleten sonra asaleten atandı. 1920-21 yılları arasında Ayaş, 1921-12 yılları arasında Düzce, 1922 yılında da Akdağmadeni, 1922-23 yılları arasında Göynük ve 1923 yılında Şile kaymakamlığı görevini yürüttü.

LAZİSTAN SANCAĞI’NIN SON, RİZE İLİNİN İLK VALİSİ
13 Eylül 1923 tarihinde Lazistan (Rize) sancağı mutasarrıfı oldu. 20 Nisan 1924 yılında çıkarılan kanunla son bütün sancaklara vilayet statüsü verilmesi ile aynı göreve vali olarak devam etti. Rize’de görev yaptığı süreçte bölgede bulunan eşkiyalara taviz vermemesi ve asayişin sağlanmasında başarılı olmuştur. Tavizsiz davranışları ve sert mizacı dolayısıyla halk arasında kendisine ‘Kara Vali/Deli Vali' gibi lakaplar takılmıştı. Şark Orduları Komutanı Kazım Karabekir’in (1922), Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün (17-18 Eylül 1924) Rize ziyaretlerinde kendilerine eşlik etmiştir.

ÇOK HAREKETLİ BİR DÖNEMDE RİZE VALİSİ İDİ
Bugün halen tartışılan ve 25 Kasım 1925 tarihinde çıkarılan, adına 'Şapka Kanunu' sonrasında bu kanunu bahane ederek, ülkenin diğer bölgelerinde olduğu gibi Rize Güneysu’da da başlayan 'ayaklanma' ve baskınları, o dönemde Rize Valisi olan Mehmet Hurşit Bey, derhal telgrafla Ankara’ya bildirir. İsyancılar, Ankara'da yaşanan gelişmelerle Mustafa Kemal'in öldürüldüğü, İsmet Paşa'nın ise derdest edildiğini ileri sürmektedir. Valinin çektiği telgrafın ardından, Ankara'nın talimatıyla Trabzon’dan takviye kolluk kuvvetleri Rize’ye gönderilir ve Güneysu İsyanı bastırılır. Bu sırada “Hamidiye Kruvazörünün Rize açıklarına gelip dağları topa tuttuğu” iddia edilse de, ardından halkın buna karşı, “Atma Hamidiye atma vergi de vereceğiz, şapka da gideceğiz” manisini söylediği, o gün bugün süren bir halk söylevinden öteye gidememiş, bu konuyu gündeme getiren isimler ise ortaya herhangi bir belge koyamamıştır.

DELİ Mİ? YOKSA TAVİZ VERMEYEN Mİ?
Onun döneminde Rize ilinde kamu kurumlarında düzen getirilmiştir. Rize şehir meydanı onun zamanında yapılmış, Rize ilinin kurtuluşa yürek koymuş ve şehit olmuş insanlar için Rize Meydanı’nda Rize Abidesi yaptırılmıştır. Rize Meydanında bulunan Kadiri Tarikatı Şeyhi Şeyh Ali Semerkandi’nin türbesi bu düzenlemeler sırasında yıkılmıştır. Rize Eski Belediye Başkanı Ekrem Orhon, 1955 yılında ajandasına şu notu düşmüştür: “Her fani gibi bizde eserlerimizle gideceğiz. Yapılan her şeyin uzun ömürlü olması lazımdır. Hiç olmasa bir insan ömrü kadar uzun olmalıdır. Yoksa Kara Vali’nin (Mehmet Hurşit Akkaya’nın) eserleri gibi sizinkiler de yok olur. Muhalefete geçtiğiniz gün övünecek tek bir işiniz olmaz.”

RİZE’DEN MİLLETVEKİLİ OLMAK İSTEDİ
31 Ocak 1926 tarihinde Ardahan valiliğine atandı. Bu görevinin ardından vekâlet emrine alındı. Kısa bir süre sonra emekli edildi. Sonraki yıllar İstanbul'da ticaretle uğraştı. Sular İdaresi yönetim kurulu üyeliği, Beyoğlu Kızılay Şubesi Başkanlığı, CHP Galata Bucak Başkanlığı görevlerinde bulundu. 21 Temmuz 1946 ve 21 Mart 1950 tarihlerinde yapılan milletvekili genel seçimleri için partisi CHP'den Rize Milletvekili aday adayı müracaatı olsa da aday yapılmadı. İkamet ettiği İstanbul Yeni Çarşı Zeki Paşa Apartmanı 7 numaralı dairede, 7 Temmuz 1953 tarihinde vefat etti. Rize'de görevli bulunduğu dönem asayişin sağlanmasında önemli hizmetlerde bulunmuştur.

Kaynakça
* Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler Ali Çankaya Örnek Matbaası Ankara 1954
*Rize’nin tarihe gömülen vakıf eserleri İshak Güven Güvelioğlu Rize Araştırmaları Vakfı İstanbul 2017
*Rize’nin Yönetim Tarihi Orhan Naci Ak Çınar Eğitim Yardımlaşma Derneği Yayını Rize 2008
*Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivleri
*Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivleri

Yorum Yap

Yazarın Diğer Yazıları

Bir Memleket Sevdalısı Muhittin Türüt

  • 0
  • 0
  • 29

Rizelilerin Derviş Ali’si Memiş Ali Usta

  • 0
  • 0
  • 413

Rizespor Ve Bir Şampiyonluk Hatırası

  • 0
  • 0
  • 236

Galatasaray Spor Kulübü'nün Rize Pazarlı başkanı Sedat Ziya Kantoğlu

  • 0
  • 0
  • 362

Aramızdan Ayrılışının 16. Yılı Anısına

  • 0
  • 0
  • 252

Kimler Geldi Kimler Geçti

  • 0
  • 0
  • 353

Dünya madalya takıyor ya biz

  • 0
  • 0
  • 543

Bu topraklardan bir Cimilli İbo geçti

  • 0
  • 0
  • 684

PFDK Eski Başkanı Karaahmetoğlu Hayatı Kitap Oldu

  • 0
  • 0
  • 695

İçimizden biri halkın sesi Ayhan Alptekin

  • 0
  • 0
  • 722

RİZE’DEN DÜNYAYA AÇILAN PENCERE: YELKENCİLER

  • 0
  • 0
  • 566

İşte böyle bir adamdır Fehmi Memişoğlu

  • 0
  • 0
  • 656

Rize deyip geçilmez...

  • 1
  • 0
  • 724

Atma türkü geleneğinin atası

  • 0
  • 0
  • 672

Çayelili Ali Fuat Albayrak'ın ardından

  • 0
  • 0
  • 725

Pazarlılar Birliği'nde kitap tanıtımı ve imza günü

  • 0
  • 0
  • 622

Rize çayının tarihinden kesitler

  • 0
  • 0
  • 606

Türk denizcilik tarihinin unutulmaz Rizelisi

  • 0
  • 0
  • 648

Baba Reis Ekrem Orhon'dan anlamlı mektup

  • 0
  • 0
  • 645

Orhan Balta sendikacılık tarihinde iz bıraktı

  • 0
  • 0
  • 696

İkizdereli 'Gezmişoğulları'ndan: Deniz Gezmiş

  • 1
  • 0
  • 945

Servet Yardımcı: Her şey Rize'de başladı

  • 0
  • 0
  • 548

Karaahmetoğlu'ndan Yardımcı'ya tam destek

  • 0
  • 0
  • 623

Rize İyidere Sarayköylü ölümsüz bir kahraman: Kahraman Kalkavan

  • 0
  • 0
  • 611

Onların da yolu Rizespor'dan geçti

  • 0
  • 0
  • 601

Rize Belediye Eski Başkanı Ziya Çalışır

  • 0
  • 0
  • 590

Rize siyasetinin güçlü hafızası Sami Kumbasar

  • 0
  • 0
  • 596

30 KUPONA ALINMADI BU VATAN KURTULUŞ MUHACİRLİK VE RİZE

  • 0
  • 0
  • 519

Bir kentin ardında kalan! Rize'nin meşhur 'Kara Valisi' Mehmet Hurşıt Akkaya!

  • 0
  • 0
  • 469

En büyük silahı hayal gücü olan bilge bir gezgin: Cemal Gülas

  • 1
  • 0
  • 571

Mapavrili Dursun Ali Sarıoğlu

  • 0
  • 0
  • 654

Ne Söyledim Sana Ne Söyledim Hiç Oralı Olmadın

  • 0
  • 0
  • 612

Kızıldere Katliamının 52. Yılında Ardeşen Öceli Cihan Alptekin

  • 0
  • 0
  • 1319

Milli Mücadelenin Unutulmaz Deniz Kahramanlığı

  • 0
  • 0
  • 538

Bizim Derenun İnsanı Abdurrahim Albayrak

  • 0
  • 0
  • 577

Elleri Kelepçeli Fenerbahçe Başkanı Ve Rize Mebusu

  • 0
  • 0
  • 714

Çayeli Haytefli Sucu Baba

  • 0
  • 0
  • 564

Size Bize Hepimize Yeter Rize'de

  • 0
  • 0
  • 497

NASIL DA ÇAPRPARDI KALPLER ŞENOL BİROL GOL DİYE

  • 0
  • 0
  • 664

SÜLEYMAN KAZMAZ’IN ANILARINDA RİZE’NİN İŞGAL YILLARI

  • 0
  • 0
  • 550

Rizeliler Hep Atasının Yanında Olmuştur

  • 1
  • 0
  • 1404

Rize Eski Valisi Kamil Nezih Okuş

  • 0
  • 0
  • 771

Bilir misin Hemşehrim Rize’nin Köylerini

  • 0
  • 0
  • 695

Çayeli’nin Eski Adının Çaybaşı Olduğunu Biliyor muydunuz?

  • 0
  • 0
  • 626

Rize İkizdere Gezmişoğullarından Deniz Gezmiş

  • 0
  • 0
  • 1107

Karadeniz'in İncisi Güzellik Mabedi Rize

  • 0
  • 0
  • 556

Onu Dünya Gıpta İle İzliyor Ödüllendiriyor Ya Biz?

  • 0
  • 0
  • 654

1922 Yılında Rize

  • 0
  • 0
  • 615

Pazarspor’un 50. Yıl Etkinliği İstanbul'da Yapıldı

  • 0
  • 0
  • 549

Türk Sanat Müziğinin Yıldızı Yüksel Uzel Vefat Etti

  • 0
  • 0
  • 715

Türkiye'nin İlk Yerli Boya Üreticisi Hayırsever İş Adamı Ahmet Hamdi İshakoğlu

  • 0
  • 0
  • 634

Rize İlinin Yakın Tarihine Dair Hatıralar

  • 0
  • 0
  • 1076

TÜRK SİYASETİNDE AYKIRI BİR PORTRE

  • 0
  • 0
  • 572

BİR KÜLTÜR ABİDESİ TULUMU KONUŞTURAN ADAM: REMZİ BEKAR

  • 0
  • 0
  • 718

ÜLKE YÖNETİMİNDE SÖZ SAHİBİ RİZE PAZARLILAR

  • 0
  • 0
  • 828

RİZE GÜNLERİ ÜZERİNE

  • 0
  • 0
  • 627

PAZARLILAR BİRLİĞİ DERNEĞİ GENEL KURULU YAPILDI

  • 0
  • 0
  • 751

Vefatının 14. Yılı Anısına (18 Kasım 2009)

  • 0
  • 0
  • 994

Servet Yardımcı: Rize Hatıralarımızın Şehridir

  • 0
  • 0
  • 791

KAZIM KARTAL’IN RİZE ÇAY TARİHİNE KATKILARI

  • 1
  • 0
  • 959

KİMLER GELDİ KİMLER GEÇTİ

  • 0
  • 0
  • 1134

Futbol Sahalarının Arap Ahmet’i

  • 0
  • 0
  • 949

Çamlıhemşin Çinçivalı Murat Karayalçın’ın Anıları

  • 0
  • 0
  • 783

1946 Yılında Hazırlanan Rize Şehri Kat'i İmar Planı

  • 0
  • 0
  • 971

RİZE TURİZMİNDE POTANSİYEL VAR

  • 0
  • 0
  • 729

RİZELİ SİYASİLERİN DARBE HATIRALARI

  • 0
  • 0
  • 718

ŞAMPİYON RİZESPOR (1973-74 SEZONU)

  • 0
  • 0
  • 746

Rize Sporundan Bir Yıldız Kaydı

  • 0
  • 0
  • 828

O Artik Çok Sevdi̇ği̇ Ci̇mi̇l’i̇n Topraklarinda

  • 0
  • 0
  • 847

24 SAATTE 24 FUTBOLCU TRANSFER EDEN RİZESPOR’A SELAM OLSUN

  • 0
  • 0
  • 904

Rize'nin eskimeyen milletvekili Sami Kumbasar

  • 0
  • 0
  • 1180

Nerede o eski bayramlar

  • 0
  • 0
  • 780

Rizespor Süper Lig'de Lobimiz Amatör Kümede

  • 2
  • 1
  • 893

Dönemine Damgasını Vurmuş Bir İsim

  • 0
  • 0
  • 1076

Dönemine Damgasını Vurmuş Bir İsim Rize Milletvekili TBMM Başkanı Fuat Sirmen

  • 0
  • 0
  • 758

Birlikten kültür doğuyor

  • 0
  • 0
  • 761

Eski İstanbul’un Rizeli Kabadayıları

  • 2
  • 0
  • 11774

Rizespor’un unutulmaz kalecisi Sinan Yenigün

  • 0
  • 0
  • 902

Tarihinden sayfalar

  • 0
  • 0
  • 748

Yazında doğası, çayı ve insanıyla Rize-2

  • 0
  • 0
  • 789

Rize'nin ünlü futbolcuları

  • 0
  • 0
  • 989

Yazında doğası, çayı ve insanıyla Rize-1

  • 0
  • 0
  • 693

Rizeli Savcı Yusuf İzzet Akçal ve Şair Nazım Hikmet’in Bursa Cezaevi hatıraları

  • 0
  • 0
  • 780

Memleket Kokulu Sanatçı Emin Yağcı'nın Ardından

  • 0
  • 0
  • 790

19 Mayıs'ta Doğdu Aşkımız

  • 0
  • 0
  • 763

Gol Kralı zeki ve çevik Rizespor'u Oktay Çevik

  • 0
  • 0
  • 808

Rize Malpet'ten futbolun zirvesine baba hakkı istedi Beşiktaşlı oldu ona Arap Ahmet derlerdi

  • 0
  • 0
  • 911

Rizelilerin hemşerilik teklifini kabulünün 100. Yılı Anısına

  • 0
  • 0
  • 700

Lefter: Rizeliler'i Rize'yi hiç unutmadım

  • 1
  • 1
  • 792

Merhum Başbakan Ahmet Mesut Yılmaz'ın Rize Sevgisi

  • 0
  • 0
  • 769

Çayın Başkentinden Türkiye’nin Başkentine Ankara Kent Konseyi Başkanı Halil İbrahim Yılmaz

  • 0
  • 0
  • 684

Rize'nin il oluşunun 99. yıl anısına Lazisatan sancağından Rize vilayetine

  • 0
  • 0
  • 900

Rize'nin il oluşunun 99. yılı anısına

  • 0
  • 0
  • 970

Bir Futbol ve Rizespor Emekçisi: Zafer Numan Kanburoğlu

  • 0
  • 0
  • 711

Kurtuluşa yürek koymuş bir Rizeli Mehmet(Ağa) Ekşioğlu

  • 2
  • 0
  • 1091

Türk Ordusuna Rizelilerin Hediyesi: Rize Teyyaresi

  • 0
  • 0
  • 686

Aspetli hayırsever Ali Rıza Mete'nin vefatının 7. yılı anısına

  • 1
  • 0
  • 784

Vekil Olmak/Asıl Kalmak

  • 0
  • 0
  • 685

Laz Ziya, Ziya Kalkavan

  • 1
  • 0
  • 934

Rize İlinin Bir Lobisi Yok

  • 1
  • 3
  • 1146

Unutulmaz Başhekim

  • 1
  • 0
  • 823

Belediye Bloklarında Sona Yaklaşılıyor

  • 2
  • 0
  • 751

Rize Pazar Tarih Yazar

Rize ilçe ilçe ele alınmalı bir sosyo kültürel envanter çıkarılmalı.....

  • 6
  • 0
  • 1036

Rize Günleri Rize'ye Yakışır Olmalı

  • 3
  • 0
  • 1012

DEĞERLİ SANATKÂR VE GÖNÜL İNSANI ÇAYELİLİ HEMŞEHRİMİZ DURSUN KARACA’NIN ARDINDAN

Bir Çayeli sevdalısı. Bir İstanbul Beyefendisi. Bir cumhuriyet sevdalısı. Eski futbolcu, eski belediye başkan yardımcısı. Kalıcı eserlere imza atmış bir sanatkar ve en önemlisi gönül insanı Dursun Karaca ağabeyimizi kaybetmenin derin üzüntüsü içindeyiz.

  • 0
  • 0
  • 123

Vefatının İkinci Yılı Anısına Ahmet Mesut Yılmaz ve Hatıralar

  • 0
  • 0
  • 728

BU TOPRAKLARDAN BİR CİMİLLİ İBO GEÇTİ

  • 0
  • 0
  • 2001

RİZE'NİN KAYBOLAN SEMBOLLERİ

  • 0
  • 0
  • 2114

RİZE’NİN NOSTALJİK DEĞERİ TURİST OTEL VE HATIRALAR

  • 0
  • 0
  • 2713

TURGUT KIRAN’IN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 3668

RİZE BİZİMDİR VE BAŞKA RİZE YOKTUR

  • 0
  • 0
  • 2695

MÜTEVAZI BİR EFSANE: ALİ YAVUZ

  • 1
  • 0
  • 10698

ÇAY YAPRAĞI ESRA ALKAN'IN KALEMİNDEN DİLE GELDİ

  • 0
  • 0
  • 1347

RİZESPOR'UN KURULUŞ TARİHİ DEĞİŞTİRİLEMEZ

  • 0
  • 0
  • 2367

19 MAYIS TARİHİ RİZESPOR BAYRAMI OLARAK İLAN EDİLMELİDİR

  • 0
  • 0
  • 1465

RİZELİ FUTBOLCULARDAN OLUŞAN RİZESPOR TARİH YAZIYORDU

  • 0
  • 0
  • 6632

TÜRK SİYASET TARİHİNİN İKİ BEYEFENDİ İSMİ: YUSUF İZZET AKÇAL VE EROL YILMAZ AKÇAL

  • 0
  • 0
  • 3798

TÜRK SİYASETİNİN RENKLİ İSMİ: OSMAN KAVRAKOĞLU

  • 0
  • 0
  • 3936

BELEDİYECİLİĞİN BABASI: AYTEKİN KOTİL

  • 0
  • 0
  • 1738

NE RİZE’DE VEFA İSİMLİ BİR SEMT NE DE RİZELİ DE VEFA VAR

  • 0
  • 0
  • 1342

KOCA KAPTAN GÜRSEL AKSEL, RİZESPOR VE VEFA

  • 0
  • 0
  • 1117

OLİMPİYAT VE DÜNYA ŞAMPİYONU RİZE’NİN GURURU: KAZIM AYVAZ

  • 0
  • 0
  • 1601

ATATÜRK’ÜN KADIM DOSTU RİZELİ MATARACI MEHMET EFENDİ

  • 1
  • 0
  • 2322

RİZE ESKİ HÜKÜMET TABİBİ: DOKTOR MEHMET ALİ GÜVEN

  • 0
  • 0
  • 1350

GERİYE HOŞ BİR SEDA KALDI

  • 0
  • 0
  • 1245

RİZELİLERİN DERVİŞ ALİ’Sİ

  • 0
  • 0
  • 1195

YEŞİL MAVİ RENKLER DÜNDAR AKDENİZ’İN ARMAĞANI

  • 0
  • 0
  • 1815

TURGUT AKSOY’UN ARDINDAN: ÖZEL İNSANDI, GÜZEL İNSANDI

  • 0
  • 0
  • 1405

AZMİ KANDEMİR YAŞAYAN TARİHTİR

  • 0
  • 0
  • 1421

ÜÇ GÜZEL ADAM VE ÜÇEL

  • 0
  • 0
  • 1076

TÜRK SİYASET TARİHİNİN RENKLİ İSMİ ALİ TOPUZ'UN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 1114

SİYASETTE SOL KANAT FUTBOLDA STOPER: ALPER TAŞ

  • 0
  • 0
  • 986

'BİZİM SASU' CENGİZ SARIOĞLU

  • 0
  • 0
  • 1352

RİZE ÇAYINA ADANAN BİR ÖMÜR: MEHMET ZİHNİ DERİN

  • 0
  • 0
  • 1204

RİZE SİYASET TARİHİNDEN RENKLİ BİR POTRE: MEHMET TALAT DOĞAN

  • 0
  • 0
  • 1051